İranlılar artan baskıya rağmen yeni protesto eylemleri düzenliyor

İran’da Mahsa Amini’nin ölümünün arkasından başlamış olan gösteriler 8. haftaya girerken, yönetimin artan baskısına rağmen protestolar cumartesi günü de hız kesmedi.Ayrıca ülkede Sünnilerin çoğunlukta bulunmuş olduğu Sistan-Beluçistan eyaletine bağlı Haş kentinde gerginliğin sürdüğü gelen haberler içinde.Üniversite öğrencileri ülke genelinde gösterilerini sürdürürken, işyerleri “kepenk kaparak” yönetime yönelik tepkilerini dile getiriyor.Toplumsal medya üstünden yönetimi eleştirel paylaşımlar da artarak sürüyor.Ayrıca güvenlik güçlerini başta başkent Tahran olmak suretiyle üniversiteler önünde eylemleri bastırmak için daha sert önlemler almış olduğu görüldü.AFP, başkentteki üniversiteler haricinde Meşhed kentindeki Azad Üniversitesi ile ülkenin kuzeyinde Reşt kentindeki Gilan Üniversitesi’nde öğrencilerin yönetim karşıtı gösteriler yaptığını duyurdu.Güvenlik güçlerinin, eylemlere katılanların tespiti için yüzlerini maskeyle kapatanları durdurup, daha çok kimlik kontrolü yapmış olduğu aktarıldı. Buna rağmen üniversitelerdeki eylemler cumartesi günü de devam etti.Merkezi Norveç’te bulunan İranlı insan hakları derneği Hengaw, Amini’nin doğduğu kasaba olan Sakız’da esnafın tepsini dile getirmek için gene kepenk kapatma eylemi yapmış olduğu duyurdu.

Reisi’den Biden’ın “İran’ı özgürleştireceğiz” sözlerine tepki

Öte taraftan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, ABD Başkanı Joe Biden’ın “İran’ı özgürleştireceğiz” şeklindeki sözlerine karşılık ülkesinin “ABD esaretine düşmemeye emin” bulunduğunu söylemiş oldu.Cumhurbaşkanı Reisi, 1979’da ABD’nin Tahran Büyükelçiliğinin işgal edilmesinin 43’üncü yıl dönümü sebebiyle Tahran’da düzenlenen etkinlikte konuştu.ABD Başkanı Biden’ın Kaliforniya eyaletindeki konuşmasında kullandığı ifadelere işaret eden Reisi, “Birkaç saat ilkin ABD Başkanı’nın kim bilir dikkati dağıldığı için bir izahat yaptığını öğrendim. ‘İran’ı özgürleştirmeyi hedefliyoruz’ dedi. İran, 43 yıl ilkin özgürleşti ve sizin esaretinize düşmemeye kararlıdır.” dedi.Konuşmasında ülkede genç bir kadının polis nezaretinde yaşamını kaybetmesinin arkasından başlamış olan ve ortalama 50 gündür devam eden protestolara da değinen Reisi, göstericileri “bazı aldatılmış kişiler“ yada ”hainler” olarak vasıflandırdı.Oldukça sayıda can kaybının olduğu olaylardan ABD’yi görevli tutan Reisi, “Düşman bugün ulusal birliğimizi hedef almıştır. ABD, bugün güvenliğimizi, huzurumuzu ve iktidarımızı hedef almıştır. Bu mevzuda uyanık ve basiretli olmalıyız. Bugün isyanda olan hepimiz düşmanın stratejisi doğrultusunda hareket etmektedir.” değerlendirmesinde bulunmuş oldu.ABD Başkanı Biden, Kaliforniya’da düzenlenen Demokrat Parti etkinliğinde yapmış olduğu konuşmada, destekçilerinin cep telefonlarını kaldırarak “Özgür İran” mesajı göstermesi üstüne, “Endişelenmeyin, İran’ı özgürleştireceğiz. Onlar oldukça yakında kendilerini özgürleştirecek.” ifadelerini kullanmıştı.

İran’daki gösteriler

Tahran’da 13 Eylül’de “terbiye polisi” olarak malum İrşad devriyeleri tarafınca gözaltına alındıktan sonrasında komaya girerek hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin 16 Eylül’de yaşamını yitirmesi İran’da ülke yönetimine karşı protestolara yol açmıştı.Vakalarda resmi kaynaklardan sivillerin ve güvenlik güçlerinin öldüğüne dair açıklamalar yapılsa da ölü sayısı hakkında net informasyon verilmedi.Norveç merkezli İran İnsan Hakları Örgütü ise gösterilerde 253 kişinin öldüğünü duyurmuştu. İran medyasına yansıyan haberlerde ise gösteriler esnasında şu ana kadar 30’dan fazla güvenlik görevlisinin yaşamını yitirdiği belirtiliyor.

İran ABD ve İsrail’i suçluyor

İran yönetimi, ortalama 50 gündür devam eden vakaları, “ülkeyi parçalamayı hedefleyen ABD ve İsrail şeklinde güçlerin komplosu” olarak değerlendiriyor.ABD, Mahsa Amini gösterilerinde polisin eylemcilere yönelik müdahalesine ilişkin bazı İranlı güvenlik yetkililerine yaptırım kararları almıştı.Washington yönetimi, ek olarak kısa sürede İran’a, “Ukrayna’da kullanımı için Rusya’ya silahlı insansız hava araçları ve teknik yardım sağlamış olduğu” nedeni öne sürülerek yaptırım uygulamıştı.İran da ABD’nin yaptırımlarına karşılık 1 Kasım’da “ülkedeki sertliği kışkırtmak ve iç işlerine müdahale” nedeni öne sürülerek üst düzey sivil ve askeri yetkililerin de aralarında bulunmuş olduğu Amerikalı 10 şahıs ve 4 kuruluşa yaptırım sonucu almıştı.

Sünnilerin çoğunlukta bulunmuş olduğu eyalette gerginlik sürüyor

İran’da Sünnilerin çoğunlukta bulunmuş olduğu Sistan-Beluçistan eyaletine bağlı Haş kentinde dün cuma namazı sonrası düzenlenen protestolarda güvenlik güçlerinin göstericilere müdahalesi sonucu 16 kişinin yaşamını kaybetmiş olduğu bildirilmişti.İranlı Sünni din adamı Mevlevi Abdulhamid İsmailzehi’ye ilişkin Telegram sayfasından meydana getirilen yazılı açıklamaya gore, Haş kentindeki gösterilerde minimum 16 şahıs yaşamını yitirdi, onlarca şahıs de yaralandı.Güvenlik güçlerinin orantısız güç kullanmasının eleştirildiği açıklamada, “Haş vilayet binası önünde toplanan kalabalık çarpıcı sözler atarak, binaya taş attılar. Güvenlik güçleri atılan taşlara, göstericilerin üstüne ateş açarak karşılık verdi.” ifadeleri kullanıldı.Açıklamada görüşlerine yer verilen Zahidan kenti Cuma İmamı İsmailzehi şunları kaydetti: “Haş’da minimum 16 şahıs öldü, onlarca şahıs yaralandı. Polisin Sistan-Beluçistan eyaletindeki tutumu öteki eyaletlerden niçin farklıdır kim bilir. Bu eyalette insanoğlu merhametsizce öldürülüyor ve kana bulanıyor. Dün Zahidan kentinde Kanlı Cuma’da, bugün Haş kentinde kanlı facia, zulüm ve ayrımcılığın boyutlarını ortaya koymaktadır. Bu faciayı kınıyorum. Yaşamını kaybedenlerin ailelerine başsağlığı arzuluyorum.”Beluç Aktivistler Örgütü, Haş’daki vakalarda 1 kişinin öldüğünü duyurmuştu.İran’da Sünnilerin yoğun olarak yaşamış olduğu Sistan-Beluçistan eyaletinin yönetim merkezi Zahidan kenti, 30 Eylül’de cuma namazı esnasında protestocular ile İran güvenlik güçleri içinde “Kanlı Cuma” olarak malum büyük vakalara sahne olmuştu.Gösterilerde çıkan vakalarda 30’dan fazla güvenlik görevlisinin yaşamını kaybetmiş olduğu belirtiliyor.