Batılı hükümetler, Moskova’nın bütçesi, ordusu ve Ukrayna işgaline mali katkı elde eden fosil yakıt gelirlerini sınırlamak amacıyla Rus petrol ihracatına tavan fiyat sınırlaması getirdi. Sınırlamanın pazartesi günü, Avrupa Birliği’nin deniz yöntemiyle sevk edilen ham petrole yaptırım uygulayacağı gün (eşzamanlı olarak) yürürlüğe girecek. . AB, Rus petrolüne varil başına 60 dolarlık bir eşik üstünde anlaştı. Önlemden dolayı arz yitirilmesine ilişkin endişeler, yavaşlayan küresel iktisat sebebiyle azalan öğrenci ilişkin endişelerle rekabet ettiğinden, söz mevzusu yaptırımların petrol fiyatı üstünde belirsiz tesiri olabilir.İşte tavan fiyat, AB ambargosu ve bunların tüketiciler ve küresel iktisat için ne anlama gelebileceği hakkında bilinmesi gerekenler:
Tavan fiyat nedir ve iyi mi işleyecek?
ABD Gömü Bakanı Janet Yellen, G7 üyesi öteki bağlaşık ülkelere, Rus petrolünün küresel ekonomiye akışının sürdüğü bir ortamda, Moskova’nın kazancını sınırlamanın yolu olarak tavan fiyat uygulamasını önerdi. Amaç: Bir taraftan Rus petrolünün küresel piyasadan süratli çekilmesi halinde petrol fiyatlarının keskin şekilde yükselmesini önlerken öteki taraftan Moskova’nın mali durumuna, şu demek oluyor ki cebine zarar vermek.Batılı sigorta ve deniz sevkiyatı şirketleri, Rus ham petrolünü sadece petrolün tavan fiyat ya da bu fiyatın altında olması halinde taşıyabilecek. Internasyonal sigortacıların büyük çoğunluğu AB ya da İngiltere merkezli olduğundan de üst sınıra uymaları gerekecek.
Petrolün küresel ekonomiye akışı iyi mi devam eder?
AB ve İngiltere’nin daha önceki yaptırım paketlerinde uyguladığı sigorta yasağının genel olarak uygulanması, Rus ham petrolünün oldukca büyük oranda piyasadan çekilmesine ve petrol fiyatlarının yükselmesine yol açabilir. Bu durumda Batı ekonomileri zarar görür, Rusya ambargoya karşın sevk edebildiği petrolden daha çok kazanç elde eder.Dünyanın 2 numaralı petrol üreticisi konumundaki Rusya, Batılı müşterilerin AB’nin getirmiş olduğu yasaklardan ilkin bile kendisinden uzaklaşmasıyla beraber arzının büyük kısmını indirimli fiyatlarla Hindistan, Çin ve öteki Asya ülkelerine yönlendirdi.
Değişik tavan fiyat seviyelerinin iyi mi bir tesiri olur?
Brüksel merkezli Bruegel fikir kuruluşundan enerji politikaları uzmanı Simone Tagliapietra, 60 dolarlık bir üst sınırın Rusya’nın mali durumu üstünde ağır bir (darbe) tesirinin olmayacağı görüşünde. Tagliapietra, bunun “neredeyse hissedilmeyeceğini”, zira Rus petrolünün aslına bakarsan (daha önceki) satılmış olduğu marja yakın olacağını dile getirdi. Rus Ural petrolü, internasyonal gösterge Brent’e nazaran ciddi bir indirimle satılıyor ve Covid-19 salgıı sebebiyle Çin’den gelen talebin azalacağı endişesiyle bu hafta 60 doların altına kadar geriledi.”İlk bakışta, üst sınır tatminkar bir sayı değil” diyen Tagliapietra, bununla beraber petrol fiyatlarının ansızın yükselmesi ve üst sınırın zorlaması halinde Kremlin’in karını önleyeceği değerlendirmesinde bulunuyor. “Rusya lideri Vladimir Putin üstündeki baskıyı arttırmak istiyorsak, üst sınır süre içinde (daha da) aşağı çekilebilir.” diyen Tagliapietra, “Mesele şu ki, Putin’in petrolden elde etmiş olduğu kara darbe vuracak bir tedbir için aylardır bekliyoruz.” sözleriyle hükümetlerin ağır davranmasına eleştirisini dile getiriyor. Varil başına 50 dolar benzer biçimde düşük bir tavan, Rusya’nın kazancını azaltacak ve devlet bütçesini dengelemesini olanaksız hale getirecektir ki Moskova’nın bunu yapmak için varil başına 60 ila 70 dolara gerekseme duyduğuna inanılıyor. Bu durum “mali başa baş noktası” (Mali başa baş petrol fiyatı (FBOP), petrol ihraç eden bir ülkenin bütçesini dengelemek için lüzumlu olan petrol fiyatıdır) olarak adlandırılıyor. Sadece 50 dolarlık bir üst sınır gene de Rusya’nın varil başına 30 ila 40 dolar arasındaki üretim maliyetinin üstünde olacak ve Moskova’ya, tekrardan başlatılması zor olabilecek kuyuları kapatmak zorunda kalmamak için petrol satmaya devam etme teşviki elde edecektir. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Polonya’nın 30 dolarlık bir üst sınıra övgüde bulunmuş oldu. Washington merkezli Internasyonal Finans Enstitüsü baş ekonomisti Robin Brooks, geçen hafta attığı bir tweet’te 30 dolarlık bir üst sınırın “Rusya’ya hak etmiş olduğu mali krizi yaşatacağını” dile getirmişti.Berlin merkezli Internasyonal Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden yaptırım uzmanı Maria Shagina da, üst sınırın nerede belirleneceği mevzusundaki münakaşanın, hangi hedefin izleneceği mevzusundaki anlaşmazlığı vurguladığını söylüyor: “Rusya’nın bütçesine darbe vurmak ya da enflasyonu denetim altına almak; ABD, fiyat artışlarını denetim altına almaktan yana.” Son tarih olarak gösterilen pazartesi gününe azca bir süre kala, “Bu anlaşmazlığı daha uzun süre çözümlemek (üstünde tartışmak) için fazla süre yok.” diyen Shagina, “60 dolar asla anlaşmamaktan daha iyi. Normal olarak ondan sonra piyasadaki koşulları yansıtacak şekilde revize edebilirler ve sıkılaştırabilirler.” görüşünü dile getiriyor.
Peki ya Rusya ve öteki ülkeler tavan fiyatına uymazsa?
Rusya daha ilkin yapmış olduğu açıklamalarda tavan fiyat uygulamasına uymayacağı ve uyan ülkelere sevkiyatı durduracağı uyarısında bulunmuştu. Rusya, petrol satış fiyatının üstünde olması halinde sınırı görmezden gelebilir. Daha düşük bir üst sınır Moskova’nın, yaptırımları aşarak keskin bir halde yükselen küresel petrol fiyatından kar elde etme umuduyla sevkiyatları durdurup misilleme yapmasına niçin olabilir.Çin ve Hindistan’daki alıcılar sınıra uymayabilir. Keza Rusya yada Çin, ABD, İngiltere ve Avrupa tarafınca yasaklanan şirketlerin yerine kendi sigorta sağlayıcılarını kurmaya çalışabilir.Rusya ek olarak Venezuela ve İran benzer biçimde ‘sahibi belli olmayan karanlık filo’ tankerleri kullanarak kayıt dışı petrol satma yoluna gidebilir. Petrol bir gemiden diğerine aktarılabilir ya da kaynağını gizlemek için benzer kalitede petrolle karıştırılabilir.Shagina, bu koşulların Rusya’nın engellemeler çerçevesinde petrol satmasını “daha maliyetli, süre alıcı ve külfetli” hale getireceğini belirtiyor. Asya’ya petrol sevkiyatında daha uzun mesafeler söz mevzusu olduğundan dört kata kadar daha çok tanker kapasitesine gerekseme duyulacaktır ve hepimiz Rus sigortası almayacaktır.”Bu karanlık filodan yararlanmanız gerekiyor ve bu sınırsız değil” diyen Shagina, “İran ve Venezuela bunu oldukça etkili bir halde kullanıyor, sadece aynı hedeflere yönelik rekabetle karşılaşabilirsiniz. Bu kedi-fare oyunu devamlı yaptırım mekanizmalarının doğasında vardır.” sözleriyle açık denizlerdeki öteki rakiplere dikkati çekiyor.
AB ambargosu?
Rus üreticiler muhtemelen tüm petrollerini daha ilkin en büyük müşterileri konumundaki Avrupa’dan tekrardan yönlendiremeyecek (satış rotasını değiştiremeyecek) ve bir kısmı muhtemelen en azından ilk etapta küresel pazarda kaybolacaktır.Commerzbank analistleri, AB ambargosu ve sınırlamanın beraber “2023 başlarında petrol piyasasında gözle görülür bir sıkılaşmaya” yol açabileceğini belirtiyor ve Brent fiyatının gelecek haftalarda varil başına 95 dolara kadar tırmanmasını bekliyor. Cuma günü (2 Aralık) Brent 86,89 dolar seviyesindeydi.AP’nin analizine nazaran, AB ambargosunun en ciddi tesiri pazartesi günü değil, Avrupa’nın dizel yakıt benzer biçimde petrolden meydana getirilen rafineri ürünlerine getirmiş olduğu ilave yasağın yürürlüğe gireceği 5 Şubat’ta görülebilir.Avrupa’da dizel yakıtla çalışan hala oldukca sayıda vasıta var. Yakıt hem de oldukca çeşitli malların tüketicilere ulaştırılması ve ziraat makinelerinin çalıştırılması için kamyon taşımacılığında da kullanımda. Dolayısıyla yüksek maliyetler ekonominin geneline yayılacaktır.
Yoruma kapalı.